در فضای اقتصادی امروز، فعالیت‌های تجاری به‌طور فزاینده‌ای به سمت سرمایه‌گذاری‌های مشارکتی و تحت نفوذ قابل ملاحظه حرکت کرده‌اند. شرکت‌هایی که در دیگر واحدهای تجاری سهام دارند، ممکن است کنترل کامل نداشته باشند؛ ولی تأثیر قابل توجهی بر تصمیم‌گیری‌های مالی و عملیاتی آن واحدها اعمال می‌کنند.
این استاندارد، راهکارهایی روشن برای چگونگی ثبت و گزارش این نوع سرمایه‌گذاری‌ها در صورت‌های مالی ارائه می‌دهد تا تصویر دقیق‌تری از رابطه اقتصادی بین واحد سرمایه‌گذار و واحد سرمایه‌پذیر ارائه شود.
هدف از این استاندارد، تعیین الزامات حسابداری مربوط به سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص است؛ به‌گونه‌ای که استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بتوانند ماهیت، تأثیر و ریسک‌های مرتبط با این سرمایه‌گذاری‌ها را به‌درستی درک کنند.
این استاندارد بر استفاده از روش ارزش ویژه تأکید دارد و تلاش می‌کند از طریق شفاف‌سازی نحوه شناسایی سود یا زیان و تأثیر تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه، گزارشگری مالی را منسجم‌تر و قابل اتکاتر کند.
الزامات این استاندارد در رابطه با موارد زیر کاربرد دارد:
استاندارد شماره ۲۰ تأکید دارد که سرمایه‌گذاری در واحدهای وابسته و مشارکت‌های خاص باید با استفاده از روش ارزش ویژه در صورت‌های مالی تلفیقی یا جداگانه (در صورت لزوم) شناسایی شود؛. در این روش، سهم متناسب سرمایه‌گذار از سود یا زیان واحد تجاری سرمایه‌پذیر، در حساب سرمایه‌گذاری ثبت می‌شود و به همان میزان، بر نتیجه عملکرد مالی شرکت سرمایه‌گذار تأثیر می‌گذارد.
مثال: شرکت «پارسین‌تک آریا» ۴۰٪ از سهام شرکت «راهکاران هوشمند دنا» را در اختیار دارد. در پایان سال مالی، شرکت دنا ۲۰۰ میلیارد ریال سود خالص اعلام می‌کند؛ در این صورت، ۸۰ میلیارد ریال (۴۰٪ از ۲۰۰) به‌عنوان سود شناسایی‌شده توسط شرکت پارسین‌تک ثبت خواهد شد، و هم‌زمان مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری نیز به همین میزان افزایش می‌یابد.
در روش ارزش ویژه:
مثال اجرایی: شرکت «پیشگامان تحلیل سروش» ۲۵٪ از سهام شرکت «مبین‌ساز سامانه» را در اختیار دارد. مبین‌ساز در سال جاری ۱۲۰ میلیارد ریال زیان اعلام می‌کند. سهم پیشگامان از زیان معادل ۳۰ میلیارد ریال خواهد بود که باید از مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری در دفاتر پیشگامان کسر شود. اگر ارزش دفتری کمتر از ۳۰ میلیارد ریال باشد، زیان بیش‌تر از آن فقط در صورتی شناسایی می‌شود که تعهد جبران توسط سرمایه‌گذار وجود داشته باشد.
اگر شرکت سرمایه‌گذار با واحد وابسته یا مشارکت خاص معاملاتی انجام دهد (مثل فروش کالا یا خدمات) که سود آن هنوز در سطح گروه تحقق نیافته است، سهم سود مربوط به آن سرمایه‌گذاری باید حذف شود تا اطلاعات مالی تحریف نشود.
مثال: شرکت «سامانه‌پرداز افق» ۳۰٪ از سهام شرکت «کاوش‌یار نرم‌افزار» را دارد. در طول سال، سامانه‌پرداز به شرکت کاوش‌یار محصولاتی به ارزش ۱۰۰ میلیارد ریال با حاشیه سود ۲۰٪ می‌فروشد. از آنجا که کالاها در حال حاضر توسط کاوش‌یار مصرف نشده‌اند، سود تحقق‌نیافته باید از سهم سامانه‌پرداز در سود شرکت کاوش‌یار حذف شود.
مطابق استاندارد شماره ۲۰، سرمایه‌گذاری در واحدهای وابسته و مشارکت‌های خاص باید در صورت‌های مالی به‌عنوان دارایی بلندمدت طبقه‌بندی شود؛ مگر آنکه انتظار برود ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه به فروش برسد، که در این صورت به‌عنوان دارایی جاری ارائه می‌شود.
همچنین، سرمایه‌گذاری‌هایی که طبق روش ارزش ویژه نگهداری می‌شوند، باید به‌صورت جداگانه در صورت‌های مالی نمایش داده شوند تا شفافیت گزارش حفظ شود.
اگر شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد ارزش بازیافت‌شدنی سرمایه‌گذاری کمتر از ارزش دفتری آن است، شرکت موظف است آن را بررسی و در صورت لزوم، کاهش ارزش سرمایه‌گذاری را شناسایی کند. شواهدی مانند:
مثال: شرکت «نواندیش داده‌گستر» مالک ۴۶ درصد از سهام شرکت «فرابین سامانه‌ساز» است. در طول سال گذشته، شرکت فرابین با کاهش درآمد عملیاتی، توقف چند قرارداد مهم و افت پی‌در‌پی ارزش سهام در بازار سرمایه مواجه بوده است. با توجه به این وضعیت، نواندیش موظف است ارزیابی کند که آیا ارزش دفتری این سرمایه‌گذاری نیاز به تجدیدنظر دارد یا خیر. در صورتی که ارزش بازیافت‌شدنی کمتر از مبلغ دفتری باشد، زیان کاهش ارزش باید در صورت سود و زیان منعکس شود.
برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، لازم است اطلاعاتی جامع و شفاف در خصوص این نوع سرمایه‌گذاری‌ها افشا شود، از جمله:
مثال: در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی شرکت «فرازسام داده‌گستر» ذکر شده است که این شرکت در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۴۰۲، ۳۵٪ از سهام شرکت «پیشروان سیستم مهر» را به مبلغ چهارصد و پنجاه میلیارد ریال خریداری کرده و در پایان سال، مبلغ بیست و هشت میلیارد ریال سود سهام از این سرمایه‌گذاری دریافت نموده است.
برخی موقعیت‌ها در اجرای استاندارد شماره ۲۰ نیاز به توجه ویژه دارند، از جمله:
هر دو استاندارد بر استفاده از روش ارزش ویژه در شناسایی سرمایه‌گذاری در واحدهای دارای نفوذ قابل ملاحظه و مشارکت‌های خاص تأکید دارند. با این حال، در برخی جزئیات مانند نحوه ارائه در صورت‌های مالی جداگانه، ممکن است تفاوت‌هایی مشاهده شود.
استاندارد حسابداری شماره ۲۰، با ارائه چارچوبی دقیق و منسجم، شرکت‌ها را در ثبت و ارائه صحیح سرمایه‌گذاری‌های خود در واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص یاری می‌دهد. با اجرای این استاندارد، استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی می‌توانند روابط اقتصادی، میزان اثرگذاری، و ریسک‌های مرتبط با این نوع سرمایه‌گذاری‌ها را بهتر درک کنند.
شناخت صحیح شرایطی که به نفوذ قابل ملاحظه یا کنترل مشترک منجر می‌شود، و بکارگیری درست روش ارزش ویژه، در ارتقاء شفافیت مالی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی نقش بسزایی ایفا می‌کند.
1- در چه صورتی باید از روش ارزش ویژه استفاده شود؟
زمانی که شرکت در واحد دیگر نفوذ قابل ملاحظه یا کنترل مشترک دارد، روش ارزش ویژه باید به‌کار گرفته شود.
2- اگر شرکت سرمایه‌گذار دیگر دارای کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه نباشد، چه تغییراتی در نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری باید اعمال شود؟
در این حالت، روش ارزش ویژه متوقف و سرمایه‌گذاری طبق سایر استانداردهای مرتبط، مانند ارزش منصفانه، گزارش می‌شود.
۳- آیا سود حاصل از معاملات بین شرکت سرمایه‌گذار و واحد تجاری وابسته باید در صورت‌های مالی اصلاح یا حذف شود؟
بله؛ در روش ارزش ویژه، سودهای تحقق‌نیافته ناشی از معاملات داخلی به تناسب سهم حذف می‌شوند.
سئو و بهینه‌سازی توسط:
