در دنیای پرشتاب مالی امروز، تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران و مدیران مالی نیازمند دسترسی به شاخص‌هایی دقیق، شفاف و قابل مقایسه است. یکی از این شاخص‌های کلیدی، سود هر سهم (EPS) است؛ معیاری که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارزیابی عملکرد مالی شرکت‌ها در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود. با توجه به اهمیت روزافزون این شاخص در بازارهای سرمایه و نظام گزارشگری مالی، استاندارد حسابداری شماره ۳۰ با عنوان «سود هر سهم» تدوین شده است تا ضوابط مربوط به اندازه‌گیری، ارائه و افشای EPS را به‌صورت نظام‌مند مشخص کند.
نقش این استاندارد، فراتر از فقط تعیین یک فرمول عددی است. استاندارد شماره ۳۰ در تلاش است تا با ایجاد وحدت رویه در نحوه محاسبه و گزارش EPS، امکان مقایسه بهتر عملکرد مالی بین شرکت‌های مختلف و همچنین در دوره‌های زمانی متفاوت را برای ذی‌نفعان فراهم سازد. این استاندارد، ضمن تبیین دقیق مفهوم سود پایه و سود تقلیل‌یافته هر سهم، توجه خاصی به ثبات در نحوه محاسبه تعداد سهام عادی در مخرج کسر دارد؛ موضوعی که نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش اختلاف‌نظرها و افزایش قابلیت اتکای گزارش‌های مالی ایفا می‌کند.
استاندارد حسابداری شماره ۳۰، با هدف بهبود قابلیت مقایسه عملکرد واحدهای تجاری در یک دوره گزارشگری و همچنین در دوره‌های مختلف زمانی تدوین شده است. این استاندارد به‌طور مشخص، ضوابط تعیین، محاسبه، ارائه و افشای سود هر سهم را برای واحدهای تجاری که سهام آن‌ها در بازار سرمایه عرضه عمومی شده یا در حال عرضه هستند، تجویز می‌نماید.
اگرچه تفاوت در رویه‌های حسابداری می‌تواند باعث محدودیت در مقایسه عددی EPS میان شرکت‌ها شود؛ اما با ایجاد ثبات در نحوه محاسبه مخرج کسر (تعداد سهام عادی)، استاندارد حاضر می‌کوشد قابلیت تحلیل‌پذیری و مقایسه‌پذیری اطلاعات EPS را ارتقاء دهد. از این منظر، تمرکز اصلی این استاندارد بر روش محاسبه تعداد سهام عادی طی دوره و سازوکارهای دقیق تعدیلات آن است؛ زیرا حتی کوچک‌ترین ناهماهنگی در این بخش می‌تواند باعث برداشت‌های نادرست از وضعیت سودآوری شرکت شود.
استاندارد حسابداری شماره ۳۰، برای تمامی واحدهای تجاری که سهام عادی یا سهام عادی بالقوه آن‌ها در بازار به‌صورت عمومی عرضه شده یا در حال عرضه است، الزامی و لازم‌الاجراست. این الزام به این معناست که هر واحد تجاری فعال در بازار سرمایه، باید مبالغ مربوط به سود هر سهم را مطابق ضوابط این استاندارد محاسبه، ارائه و افشا نماید.
در مواردی که یک شرکت، هم صورت‌های مالی تلفیقی و هم صورت‌های مالی جداگانه ارائه می‌دهد، این استاندارد تنها برای اطلاعات تلفیقی الزامی است؛ اما اگر شرکت بخواهد سود هر سهم را برای صورت‌های مالی جداگانه نیز افشا کند، این کار تنها در صورتی مجاز است که سود هر سهم تلفیقی و جداگانه به‌طور هم‌زمان و مستقل ارائه شود و اطلاعات جداگانه جایگزین اطلاعات تلفیقی نشود.
همچنین، سایر واحدهای تجاری که مشمول الزامات خاص بازار سرمایه نیستند، در صورتی که تصمیم به افشای سود هر سهم داشته باشند، الزام دارند که این افشا را به طور دقیق بر اساس الزامات همین استاندارد انجام دهند. این موضوع از یک‌سو مانع انتشار اطلاعات گمراه‌کننده می‌شود و از سوی دیگر، شفافیت اطلاعات مالی در بازار را افزایش می‌دهد.
مثال کاربردی: شرکت «شکوفه‌پرداز شرق» که بخشی از سهام آن در بازار فرابورس ایران عرضه شده است، موظف است طبق استاندارد شماره ۳۰، سود پایه و سود تقلیل‌یافته هر سهم را به‌صورت شفاف در صورت سود یا زیان تلفیقی خود افشا کند. اگر این شرکت بخواهد اطلاعات EPS را در صورت‌های مالی جداگانه نیز نمایش دهد، باید اطمینان حاصل کند که این اطلاعات، تلفیقی را تحت‌الشعاع قرار نمی‌دهند و افشای هر دو نوع اطلاعات به‌طور موازی انجام می‌گیرد.
در استاندارد حسابداری شماره ۳۰، مجموعه‌ای از اصطلاحات تخصصی به‌کار رفته است که درک درست آن‌ها برای تفسیر و اجرای صحیح مفاد استاندارد به طور کامل ضروری است.
هر قراردادی که نشان‌دهنده حقوق باقیمانده مالکانه نسبت به دارایی‌های یک واحد تجاری، پس از کسر کلیه بدهی‌ها باشد؛ به‌عبارت ساده‌تر، اگر همه بدهی‌های شرکت پرداخت شود، آنچه باقی می‌ماند متعلق به مالکان (سهامداران) است.
نوعی ابزار مالکانـه که دارنده آن، از اولویت پایین‌تری نسبت به سایر دارندگان ابزار مالکانه برخوردار است؛ اما در سودآوری و افزایش ارزش سرمایه، بیشترین مشارکت را دارد. دارندگان این سهام در مجامع دارای حق رأی هستند و سود دریافت می‌کنند.
قراردادهایی که در صورت تحقق شرایط خاص، به سهام عادی تبدیل می‌شوند. برای مثال: اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام، اختیار خرید سهام، یا حق تقدم خرید سهام.
اشخاصی که سهام عادی واحد تجاری (اعم از اصلی یا فرعی) را در اختیار دارند و در محاسبه سود هر سهم، سود خالص متعلق به آن‌ها محاسبه می‌شود.
اثر منفی سهام عادی بالقوه بر سود هر سهم. به این معنا که اگر ابزار مالی خاصی (مثل: اوراق مشارکت قابل تبدیل) به سهام عادی تبدیل شود، سود هر سهم کاهش می‌یابد یا زیان هر سهم افزایش می‌یابد.
اثر عکس تقلیل، یعنی اگر سهام عادی بالقوه، پس از تبدیل، باعث افزایش سود هر سهم یا کاهش زیان شود، ضد تقلیل تلقی می‌شود و در محاسبه سود تقلیل‌یافته لحاظ نمی‌گردد.
در این استاندارد، واژه‌ی «سود هر سهم» به‌طور عمومی به‌کار رفته؛ اما در مواردی که عملکرد مالی منجر به زیان شود، اصطلاح “زیان هر سهم” جایگزین آن می‌شود.
مثال کاربردی: شرکت «سیماب‌توسعه آتیه» اوراق مشارکتی منتشر کرده که هر ۱۰ برگ آن قابل تبدیل به یک سهم عادی است. این اوراق در صورت تبدیل، تعداد سهام عادی را افزایش می‌دهند و اگر سود خالص ثابت بماند، سود هر سهم کاهش می‌یابد؛ بنابراین این اوراق، مصداقی از سهام عادی بالقوه با اثر تقلیل هستند.
سود پایه هر سهم، یکی از شاخص‌های اصلی ارزیابی عملکرد مالی واحدهای تجاری است. این شاخص نشان می‌دهد که چه میزان سود یا زیان خالص، به‌ازای هر سهم عادی موجود در دوره گزارشگری تعلق گرفته است. در واقع، این عدد به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بفهمند اگر تنها سهام عادی موجود در حال حاضر مبنا قرار گیرد، سود یا زیان متعلق به هر سهم چقدر خواهد بود.
برای محاسبه سود پایه هر سهم، سود خالص (یا زیان) قابل انتساب به صاحبان سهام عادی را بر میانگین موزون تعداد سهام عادی طی دوره تقسیم می‌کنند. این فرمول ساده به‌صورت زیر است:
سود پایه هر سهم = سود خالص قابل انتساب به سهامداران عادی / میانگین موزون تعداد سهام عادی طی دوره
مواردی مانند: افزایش سرمایه از محل سود انباشته، تجزیه سهام، کاهش سرمایه قانونی، یا صدور حق‌تقدم، می‌توانند بر تعداد سهام تأثیر بگذارند؛ اما نکته مهم این است که اگر این تغییرات باعث تغییر در منابع یا تعهدات شرکت نشوند، باید برای کل دوره و حتی دوره‌های قبل نیز، تعدیل در تعداد سهام انجام شود تا مقایسه‌پذیری حفظ گردد.
مثال کاربردی: شرکت «پارس‌فراز اندیشه» در ابتدای سال دارای ۳۰ میلیون ریال سهم عادی بوده است. در تیرماه همان سال، ۱۰ میلیون ریال سهم جدید از محل سود انباشته صادر کرده است. با توجه به اینکه این افزایش سرمایه بدون ورود منابع جدید بوده، باید تعداد سهام کل سال با در نظر گرفتن افزایش، بازمحاسبه شود.
نکته: اگر بخشی از سهام شرکت به‌عنوان مابه‌ازای خرید در ترکیب تجاری صادر شده باشد، باید از تاریخ تحصیل شرکت جدید در محاسبه میانگین موزون سهام لحاظ گردد، نه از ابتدای دوره. این موضوع در شرکت‌های هلدینگ و گروهی اهمیت بالایی دارد.
در برخی شرایط، ممکن است شرکت‌ها اوراق یا قراردادهایی منتشر کرده باشند که قابلیت تبدیل به سهام عادی را دارند، مثل اوراق مشارکت قابل تبدیل یا حق‌تقدم خرید سهام. این ابزارها در صورت تبدیل، تعداد سهام عادی را افزایش می‌ده دهند و در نتیجه می‌توانند باعث کاهش سود هر سهم شوند. به همین دلیل، علاوه بر سود پایه، باید سود تقلیل‌یافته هر سهم نیز محاسبه و ارائه شود تا تصویر دقیق‌تری از پیامدهای این ابزارها ارائه گردد.
سود تقلیل‌یافته هر سهم، نشان‌دهنده سودی است که در صورت تبدیل فرضی تمام سهام عادی بالقوه تقلیل‌دهنده به سهام عادی، به هر سهم تعلق می‌گیرد. این عدد، دید محافظه‌کارانه‌تری از سود شرکت ارائه می‌دهد و در تحلیل‌های بنیادی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مثال کاربردی: شرکت «آرمان‌سازه نوآوران» دارای ۵۰۰ هزار سهم عادی است و در دوره مالی اخیر، ۲۰ میلیارد ریال سود خالص داشته است. همچنین، ۵۰ هزار اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام دارد که هر ۱۰ برگ، قابل تبدیل به ۱ سهم عادی است. در صورت تبدیل این اوراق، ۵ هزار سهم جدید به وجود می‌آید.
اگر هزینه سود اوراق مشارکت سالانه ۲ میلیارد ریال باشد، پس از تعدیل سود خالص و محاسبه تعداد جدید سهام، ممکن است سود تقلیل‌یافته هر سهم به‌طور قابل ملاحظه‌ای از سود پایه کمتر باشد. این تفاوت، اهمیت اطلاع‌رسانی به سرمایه‌گذاران را روشن می‌سازد.
در فرآیند محاسبه سود تقلیل‌یافته هر سهم، یکی از ارکان اصلی، شناسایی و بررسی ابزارهایی است که در آینده ممکن است به سهام عادی تبدیل شوند. این ابزارها به‌طور بالقوه می‌توانند تعداد سهام را افزایش دهند و در نتیجه سود هر سهم را کاهش دهند. چنین ابزارهایی با عنوان سهام عادی بالقوه تقلیل‌دهنده شناخته می‌شوند.
هر ابزار مالی تنها در صورتی باید به‌عنوان تقلیل‌دهنده در نظر گرفته شود که تبدیل آن به سهام عادی، سود هر سهم را کاهش دهد یا زیان را افزایش دهد. به‌بیان دیگر، اثر خالص این تبدیل باید منفی باشد.
برای تعیین این موضوع، استاندارد پیشنهاد می‌کند که ابتدا “سود یا زیان ناشی از عملیات در حال تداوم” به‌عنوان رقم کنترل استفاده شود. اگر تبدیل ابزار باعث کاهش این رقم شود، ابزار مذکور تقلیل‌دهنده محسوب می‌شود.
در گزارش‌های میان‌دوره‌ای، اثر ابزارهای بالقوه باید برای هر دوره به‌طور جداگانه محاسبه شود؛ یعنی به عنوان مثال اگر در فصل دوم ابزار جدیدی منتشر شده، اثر آن فقط از آن فصل به بعد لحاظ می‌شود و روی میانگین فصل اول تأثیر ندارد.
اگر چند نوع ابزار قابل تبدیل وجود داشته باشد (مثل: اوراق مشارکت، اختیار خرید سهام، حق تقدم)، هرکدام باید به‌صورت مستقل و به‌ترتیب میزان تقلیل، بررسی شوند. این موضوع از آن‌رو مهم است که ممکن است برخی از این ابزارها، تأثیر تقلیل بیشتری داشته باشند.
اگر تبدیل یک ابزار باعث افزایش سود هر سهم شود (مانند: سود خالص افزایش یابد یا تعداد سهام خیلی کمتر از افزایش سود باشد)، آن ابزار ضد تقلیل تلقی می‌شود و نباید در محاسبه سود تقلیل‌یافته گنجانده شود.
مثال کاربردی: شرکت «توسعه‌گستران فراز» دارای اوراق قابل تبدیل و همچنین اختیار خرید سهام است. پس از انجام محاسبات، مشخص می‌شود که تبدیل اوراق باعث کاهش EPS می‌شود؛ اما اعمال اختیار خرید، به‌دلیل دریافت مبلغ نقدی قابل‌توجه و افزایش سود خالص، منجر به افزایش EPS خواهد شد. در این حالت، تنها اوراق مشارکت به‌عنوان تقلیل‌دهنده شناسایی می‌شوند و اختیار خرید سهام، در محاسبه سود تقلیل‌یافته وارد نمی‌شود.
در بسیاری از مواقع، واحدهای تجاری اقدام به تغییر در تعداد سهام عادی خود می‌کنند، بی‌آنکه منابع یا تعهدات آن‌ها تغییری کند. نمونه‌هایی از این تغییرات شامل: سود سهمی، تجزیه سهام، یا اعمال حق تقدم با قیمت کمتر از ارزش بازار است؛ در چنین شرایطی، برای حفظ قابلیت مقایسه اطلاعات، سود پایه و سود تقلیل‌یافته هر سهم باید برای دوره جاری و دوره‌های مقایسه‌ای قبلی نیز به‌طور کامل تجدید ارائه شوند.
در همه این موارد، چون تغییری در منابع مالی شرکت ایجاد نمی‌شود؛ اما تعداد سهام تغییر کرده، لازم است اعداد EPS برای تمامی دوره‌ها با تعداد جدید سهام بازمحاسبه شده و تجدید ارائه شوند.
اگر تغییری در تعداد سهام، بعد از تاریخ ترازنامه اما قبل از تأیید صورت‌های مالی رخ دهد، باز هم باید اعداد EPS برای دوره جاری با تعداد جدید سهام محاسبه شود؛ اما برای دوره‌های قبل نیازی به بازنگری نیست. در این حالت، افشای این موضوع در یادداشت‌های توضیحی الزامی است.
همچنین، اگر تجدید ارائه ناشی از اصلاح اشتباهات یا تغییر در رویه‌های حسابداری باشد، مطابق سایر استانداردها، ارائه مجدد EPS برای دوره‌های قبلی نیز الزامی است.
مثال کاربردی: شرکت «پیشگامان سامانه برتر» در پایان سال ۱۴۰۳ سود پایه هر سهم خود را ۲۵۰ ریال اعلام کرده است. اما در ابتدای سال ۱۴۰۴، به‌ازای هر سه سهم، یک سهم جایزه بدون دریافت وجه نقد به سهامداران اختصاص داده است. در این حالت، حتی اگر این تغییر بعد از تاریخ ترازنامه انجام شده باشد، شرکت باید سود پایه سال ۱۴۰۳ را با تعداد جدید سهام بازمحاسبه و افشا نماید.
اطلاعات مربوط به سود پایه و سود تقلیل‌یافته هر سهم، از مهم‌ترین اطلاعات مالی در صورت سود یا زیان شرکت‌ها هستند. به همین دلیل، ارائه دقیق و شفاف آن‌ها در متن صورت‌های مالی اصلی (نه فقط یادداشت‌های توضیحی)، الزامی است.
واحد تجاری موظف است مبلغ سود پایه و سود تقلیل‌یافته هر سهم را در متن صورت سود یا زیان به‌طور جداگانه افشا کند. این افشا باید براساس سود یا زیان ناشی از عملیات در حال تداوم و به تفکیک عملیات متوقف‌شده (در صورت وجود) انجام گیرد. اگر عملیات متوقف‌شده‌ای گزارش می‌شود، سود هر سهم مرتبط با آن نیز باید به‌صورت جداگانه در صورت مالی درج شود.
چنانچه مبلغ سود پایه و سود تقلیل‌یافته به طور دقیق برابر باشند، ارائه جداگانه هر دو عدد در دو سطر مجزا الزامی نیست. در این صورت، می‌توان هر دو را در یک سطر و با توضیح “سود پایه و تقلیل‌یافته هر سهم” ارائه کرد.
حداقل برای یک دوره سالانه کامل، باید سود هر سهم (پایه و تقلیل‌یافته) به‌صورت عددی افشا شود. اگر گزارش‌های میان‌دوره‌ای (مانند: فصلی) نیز تهیه می‌شوند، باید در همان گزارش‌ها نیز، سود هر سهم با دقت و به‌صورت جداگانه محاسبه و افشا گردد.
مثال کاربردی: شرکت «راهکاران هوشمند آفاق» در صورت سود یا زیان سال مالی ۱۴۰۳، اطلاعات زیر را ارائه کرده است:
| شرح | سود پایه (ریال) | سود تقلیل یافته (ریال) |
|---|---|---|
| سود حاصل از عملیات در حال تداوم | 450 | 420 |
| زیان ناشی از عملیات متوقف‌شده | (150) | (150) |
| سود خالص هر سهم | 300 | 270 |
این نحوه ارائه، شفاف، دقیق و منطبق بر الزامات استاندارد است.
استاندارد حسابداری شماره ۳۰ تأکید دارد که صرف‌نظر از محاسبه سود هر سهم، نحوه افشای اطلاعات مربوط به آن نیز باید به‌صورت شفاف، دقیق و قابل پیگیری انجام شود. افشای ناقص یا مبهم ممکن است موجب سوءبرداشت کاربران صورت‌های مالی شود و به تصمیم‌گیری‌های نادرست منجر گردد.
واحد تجاری باید موارد زیر را در صورت‌های مالی خود افشا کند:
استاندارد تصریح می‌کند که تغییراتی مانند: افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا مطالبات، یا اعمال اوراق قابل تبدیل، تنها در صورتی در سود هر سهم دوره جاری اعمال می‌شود که پیش از تاریخ ترازنامه رخ داده باشند. در غیر این‌صورت، فقط باید افشا شوند و تأثیری بر عدد EPS دوره نگذارند.
مثال کاربردی: شرکت «سینا الکترونیک آریا» در گزارش سالانه خود برای سال ۱۴۰۳، پس از تاریخ ترازنامه افزایش سرمایه‌ای از محل مطالبات سهامداران انجام داده که منجر به صدور ۱۰۰٬۰۰۰ سهم جدید شده است. این رویداد در یادداشت‌های توضیحی به‌صورت زیر افشا شده است:
«پس از تاریخ ترازنامه، شرکت اقدام به افزایش سرمایه به مبلغ ۵۰ میلیارد ریال از محل مطالبات حال‌شده سهامداران نمود. این افزایش سرمایه منجر به صدور ۱۰۰٬۰۰۰ سهم جدید گردید. تأثیر این افزایش سرمایه بر سود هر سهم، در صورت‌های مالی دوره‌های آتی منعکس خواهد شد.»
هنگام محاسبه سود هر سهم برای صورت‌های مالی تلفیقی، مبنای محاسبه سود خالص یا زیان، رقم پس از کسر سهم اقلیت است؛ یعنی تنها آن بخشی از سود یا زیان که متعلق به سهامداران عادی واحد تجاری اصلی است، در محاسبات EPS لحاظ می‌شود.
مثال: اگر سود خالص گروه برابر با ۵۰۰ میلیارد ریال باشد و ۵۰ میلیارد ریال از آن متعلق به سهامداران اقلیت شرکت‌های فرعی باشد، تنها ۴۵۰ میلیارد ریال در محاسبه EPS تلفیقی استفاده می‌شود.
در مواردی که شرکت اقدام به انتشار حق تقدم با قیمتی کمتر از ارزش بازار سهم می‌کند، این موضوع می‌تواند باعث ایجاد عنصر جایزه در سهام جدید شود. در چنین حالتی، باید تعداد سهام موجود قبل از تاریخ انتشار حق تقدم تعدیل شود تا قابلیت مقایسه حفظ گردد.
محاسبه ارزش بازار نظری هر سهم پس از انتشار حق تقدم:
ارزش بازار نظری = (مجموع ارزش بازار سهام قبل از اعمال حق تقدم + وجوه نقد حاصل از اعمال حق تقدم) / (تعداد سهام موجود قبل از اعمال حق تقدم + تعداد سهام جدید ناشی از حق تقدم)و سپس استفاده از این عدد برای تعدیل تعداد سهام قبلی.
برای تشخیص اینکه یک ابزار مالی، تقلیل‌دهنده است یا ضد تقلیل، از یک رقم کنترلی استفاده می‌شود:
اگر پس از اعمال ابزار بالقوه، این رقم کاهش یابد، ابزار مذکور تقلیل‌دهنده محسوب می‌شود. در غیر این‌صورت، در محاسبات سود تقلیل‌یافته لحاظ نمی‌گردد.
شرکت «فرازآوران بهسام» در سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۳، اطلاعات زیر را گزارش کرده است:
با توجه به اینکه افزایش سرمایه از محل آورده نقدی بوده، طبق بند ۱۱ استاندارد، تنها از زمان ثبت افزایش سرمایه در محاسبه میانگین موزون لحاظ می‌شود.
محاسبه میانگین موزون تعداد سهام:
میانگین موزون تعداد سهام طی سال = ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ سهم ماه / ۱۲ ماه = ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ سهم.
محاسبه سود پایه هر سهم:
۹۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال (سود خالص) / ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ سهم (میانگین موزون) = ۳۶۰ ریال
شرکت «گسترش‌کار آریا» در سال ۱۴۰۲ اطلاعات زیر را ارائه کرده است:
در مهر ۱۴۰۳، شرکت به‌ازای هر سهم عادی، یک سهم جایزه از محل سود انباشته به سهامداران اعطا کرده است. با توجه به بندهای ۱۶ و ۲۹ استاندارد، این رویداد مشمول تجدید ارائه است؛ زیرا منابع جدیدی وارد شرکت نشده است.
محاسبه اولیه سود هر سهم (بدون تجدید ارائه):
۱۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال / ۲۰۰٬۰۰۰ سهم = ۶۰۰ ریال
تجدید ارائه با لحاظ افزایش سهم به ۴۰۰٬۰۰۰ سهم:
۱۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال / ۴۰۰٬۰۰۰ سهم = ۳۰۰ ریال
بنابراین، سود هر سهم سال ۱۴۰۲ باید به ۳۰۰ ریال تعدیل و تجدید ارائه شود.
شرکت «ره‌آورد فناوران پویا» در پایان سال ۱۴۰۳ دارای اطلاعات زیر است:
طبق بند ۲۲ استاندارد، هنگام محاسبه سود تقلیل‌یافته، سود تضمین‌شده باید از سود خالص حذف شود (با تعدیل مالیاتی)، و تعداد سهام عادی فرضی نیز به محاسبه اضافه گردد.
محاسبه تعدیل سود خالص:
۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال × (۱ - ۰٫۲۵) = ۳۷٬۵۰۰٬۰۰۰ ریال۵۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال + ۳۷٬۵۰۰٬۰۰۰ ریال = ۵۳۷٬۵۰۰٬۰۰۰ ریالمحاسبه مجموع سهام پس از تبدیل اوراق:
۱٬۰۰۰٬۰۰۰ سهم + ۵۰٬۰۰۰ سهم = ۱٬۰۵۰٬۰۰۰ سهم
محاسبه سود تقلیل‌یافته هر سهم:
۵۳۷٬۵۰۰٬۰۰۰ ریال / ۱٬۰۵۰٬۰۰۰ سهم = ۵۱۲ ریال (تقریباً)
استاندارد حسابداری شماره ۳۰ با عنوان سود هر سهم یکی از استانداردهای مهم و کاربردی در حوزه گزارشگری مالی است که به‌صورت ویژه به محاسبه، ارائه و افشای EPS پایه و تقلیل‌یافته می‌پردازد. این استاندارد با هدف افزایش شفافیت، قابلیت مقایسه و دقت در تحلیل سودآوری شرکت‌ها تدوین شده و تمامی شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در بازار عمومی عرضه شده یا در حال عرضه هستند را موظف به رعایت مفاد آن می‌داند.
در این استاندارد، مفاهیم پیچیده‌ای مانند: سهام عادی بالقوه، ابزارهای تقلیل‌دهنده، تجدید ارائه، و افشای دقیق ترکیب EPS با نگاهی تحلیلی و محافظه‌کارانه مطرح شده‌اند. همچنین، با ارائه مثال‌های عددی روشن و کاربردی، محاسبات را برای استفاده‌کنندگان تسهیل می‌کند.
رعایت الزامات این استاندارد، نه‌تنها به بهبود تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران منجر می‌شود؛ بلکه، در ارتقاء کیفیت گزارش‌های مالی و تقویت اعتماد بازار سرمایه نیز نقشی محوری دارد.
تفاوت اصلی بین EPS پایه و EPS تقلیل یافته به شرح زیر است:
هر زمان که تغییری در تعداد سهام عادی شرکت رخ دهد بدون آنکه منابع یا تعهدات جدیدی وارد شرکت شود، EPS دوره‌های قبلی نیز باید تجدید ارائه گردد تا قابلیت مقایسه حفظ شود. نمونه‌های رایج عبارتند از:
بله، اگر شرکت گزارش‌های مالی میان‌دوره‌ای (مانند گزارش‌های فصلی ۳، ۶ یا ۹ ماهه) ارائه می‌دهد، موظف است سود پایه و تقلیل‌یافته هر سهم را نیز به‌صورت جداگانه و با رعایت تمامی ضوابط استاندارد شماره ۳۰ در هر یک از آن دوره‌ها محاسبه و افشا کند.
در این حالت، طبق استاندارد، الزامی به ارائه جداگانه هر دو عدد در دو سطر مجزا نیست. می‌توان هر دو مبلغ را در یک سطر و با عنوانی مانند “سود پایه و تقلیل‌یافته هر سهم” ارائه کرد.
خیر. طبق استاندارد حسابداری شماره ۳۰، الزام به محاسبه و گزارش EPS در درجه اول برای صورت‌های مالی تلفیقی (در صورت وجود) است. اما اگر شرکتی که صورت‌های مالی تلفیقی تهیه می‌کند، بخواهد در صورت‌های مالی جداگانه خود نیز EPS را افشا کند، باید اطلاعات EPS مربوط به صورت‌های مالی تلفیقی و جداگانه را به‌صورت موازی و مستقل ارائه دهد و اطلاعات جداگانه نباید جایگزین اطلاعات تلفیقی شود. واحدهای تجاری که صورت مالی تلفیقی ارائه نمی‌کنند، سود هر سهم را بر اساس اطلاعات مندرج در صورت سود و زیان خود محاسبه و افشا می‌کنند.
سئو و بهینه‌سازی توسط:
