در دنیای امروز، صنعت بیمه نقش کلیدی در مدیریت ریسک‌های اقتصادی، اجتماعی و مالی ایفا می‌کند. شرکت‌های بیمه عمومی، با ارائه خدماتی مانند: بیمه خودرو، آتش‌سوزی، درمان، مسئولیت و سایر پوشش‌های غیربازنشستگی، وظیفه دارند تا منابع مالی را از بیمه‌گذاران دریافت کرده و در قبال ریسک‌های منتقل‌شده، تعهدات خود را ایفا کنند. در چنین فضایی، ارائه اطلاعات شفاف، دقیق و قابل اتکا از وضعیت مالی و عملکرد شرکت‌های بیمه، اهمیت بسیار زیادی دارد.
استاندارد حسابداری شماره ۲۸ ایران با عنوان “فعالیت‌های بیمه عمومی” با هدف ایجاد وحدت رویه در نحوه شناسایی درآمد، ذخایر فنی، خسارات، بیمه‌های اتکایی، مخارج تحصیل و سایر اجزای فعالیت‌های بیمه تدوین شده است. این استاندارد، نه‌تنها ضوابط ثبت عملیات بیمه‌ای را تشریح می‌کند، بلکه ابزارهایی برای مقایسه‌پذیری، شفافیت و ارزیابی عملکرد شرکت‌های بیمه فراهم می‌سازد.
هدف از تدوین این استاندارد، تعیین الزامات خاص برای شناسایی، اندازه‌گیری، ارائه و افشای فعالیت‌های بیمه عمومی در صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه‌ای است. این استاندارد، ساختاری فراهم می‌کند که اطلاعات مربوط به درآمد حق بیمه، ذخایر فنی، خسارت‌ها و سایر اجزای اصلی عملیات بیمه به‌صورت شفاف، منظم و قابل مقایسه ارائه شوند.
نکته مهم: استاندارد ۲۸ با آنکه تمرکز اصلی‌اش بر شرکت‌های بیمه است؛ اما سایر کاربران اطلاعات مالی نظیر ناظران بیمه، تحلیل‌گران مالی و حتی مشتریان بزرگ بیمه را نیز در نظر گرفته است. به همین دلیل، این استاندارد نه‌تنها فنی، بلکه از منظر شفاف‌سازی اطلاعات نیز بسیار راهبردی است.
این استاندارد تنها در مورد شرکت‌هایی کاربرد دارد که مجوز فعالیت بیمه‌ای از بیمه مرکزی ایران دارند و فعالیت اصلی آن‌ها ارائه خدمات بیمه عمومی است.
مثال کاربردی: شرکت «پوشش‌گستر آسیا» که مجوز رسمی فعالیت در زمینه بیمه‌های خودرو و درمان گروهی دارد، موظف است صورت‌های مالی خود را طبق الزامات استاندارد ۲۸ تهیه و ارائه کند.
استاندارد ۲۸ برای ایجاد درک مشترک، تعاریف کلیدی زیر را ارائه می‌دهد:
مثال: شرکت «نوین‌پوشان پارس» بابت بیمه‌نامه‌های درمان صادرشده در سال مالی، ۹۵۰ میلیارد ریال حق بیمه صادر کرده است که باید به تفکیک ذخایر و درآمد شناسایی شود.
در فعالیت‌های بیمه‌ای، حق بیمه دریافتی، منبع اصلی درآمد شرکت‌های بیمه محسوب می‌شود. استاندارد ۲۸ در این بخش، چارچوبی مشخص برای شناسایی، ثبت و گزارش این درآمد ارائه می‌دهد تا ضمن رعایت اصول شفافیت و تطابق با واقعیت اقتصادی، از شناسایی نادرست یا زودهنگام درآمد جلوگیری شود.
بر اساس بندهای این بخش، درآمد حق بیمه باید:
تخفیف‌های ارائه‌شده در بیمه‌نامه‌ها باید از مبلغ کل حق بیمه کسر شود و مبلغ خالص، مبنای شناسایی درآمد قرار گیرد. این موضوع به ویژه در بیمه‌های گروهی، تخفیف‌های نقدی یا سیاست‌های جذب مشتری اهمیت دارد.
مثال: شرکت «ایمن‌ساز البرز» در سال ۱۴۰۳ مبلغ ۱۲۰۰ میلیارد ریال بیمه‌نامه درمان صادر کرده است. از این مقدار، ۱۰۰ میلیارد ریال تخفیف نقدی ارائه داده و برخی بیمه‌نامه‌ها ۶ ماهه بوده‌اند. در نتیجه، تنها ۵۰٪ این مبلغ، یعنی 550 میلیارد ریال در پایان سال به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.
در مواردی که مدت بیمه‌نامه بیش از یک سال است (مثال: بیمه عمر یا حوادث بلندمدت)، بخش درآمدی که به دوره مالی جاری مربوط می‌شود، شناسایی می‌شود و مابقی به‌عنوان حق بیمه عاید نشده در ذخایر ثبت خواهد شد.
ثبت درآمد حق بیمه باید به‌صورت زیر انجام شود:
حق بیمه عاید نشده (بندهای ۱۵ تا ۱۹)
در صنعت بیمه، بخشی از حق بیمه‌های دریافتی مربوط به پوشش‌هایی است که پس از پایان دوره مالی ارائه می‌شود. این بخش از حق بیمه‌ها به‌عنوان حق بیمه عاید نشده شناخته می‌شود و باید به‌عنوان بدهی در ترازنامه شناسایی گردد.
حق بیمه عاید نشده به آن بخش از حق بیمه‌های دریافتی اطلاق می‌شود که مربوط به دوره‌های آتی است و خدمات بیمه‌ای مرتبط با آن هنوز ارائه نشده است. این مبلغ نشان‌دهنده تعهدات آتی شرکت بیمه به بیمه‌گذاران است.
برای محاسبه حق بیمه عاید نشده، اغلب از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
مثال: شرکت بیمه‌ای «پوشش‌گستر شرق» در تاریخ ۱ فروردین ۱۴۰۴، بیمه‌نامه‌ای یک‌ساله صادر کرده و مبلغ ۳۶۰ میلیون ریال حق بیمه دریافت کرده است. در پایان سال مالی (۲۹ اسفند ۱۴۰۴)، ۳ ماه از دوره بیمه‌نامه باقی مانده است.
با استفاده از روش تناسب زمانی:
• مدت‌زمان باقی‌مانده: ۳ ماه از ۱۲ ماه = ۲۵٪
• حق بیمه عاید نشده: ۲۵٪ × ۳۶۰ میلیون ریال = ۹۰ میلیون ریال
بنابراین، ۹۰ میلیون ریال به‌عنوان حق بیمه عاید نشده در ترازنامه شناسایی می‌شود.
شناسایی صحیح حق بیمه عاید نشده برای اطمینان از ارائه منصفانه و دقیق وضعیت مالی شرکت بیمه ضروری است. این امر به ذی‌نفعان کمک می‌کند تا درک بهتری از تعهدات آتی شرکت داشته باشند و تصمیم‌گیری‌های مالی خود را بر اساس اطلاعات دقیق‌تری انجام دهند.
در عملیات بیمه‌ای، خسارت‌ها بخش عمده‌ای از تعهدات شرکت بیمه را تشکیل می‌دهند. شناسایی و گزارش دقیق این تعهدات، به‌ویژه در صورت‌های مالی، برای انعکاس وضعیت واقعی مالی شرکت اهمیت زیادی دارد. استاندارد ۲۸ در بندهای ۲۰ تا ۲۸ به نحوه برخورد حسابداری با انواع خسارت‌های بیمه‌ای می‌پردازد.
شرکت بیمه، موظف است برای هر دو نوع خسارت (RBNS و IBNR) ذخیره کافی در حساب‌های خود در نظر بگیرد. این ذخیره باید به‌صورت واقع‌گرایانه و بر اساس تجربیات گذشته، اطلاعات آماری، نرخ‌های فعلی، و بررسی‌های فنی محاسبه شود.
برای شناسایی IBNR، شرکت‌های بیمه می‌توانند از روش‌هایی مانند زیر استفاده کنند:
مثال کاربردی: شرکت بیمه «نگاه ایمن آریا» در سال ۱۴۰۳ مبلغ ۲۴۰ میلیارد ریال خسارت گزارش‌شده داشته است. بر اساس سوابق آماری، برآورد می‌شود که ۱۵٪ دیگر نیز مربوط به خسارت‌های گزارش‌نشده باشد. در نتیجه، شرکت باید مبلغ ۳۶ میلیارد ریال به‌عنوان ذخیره خسارت معوق IBNR شناسایی و گزارش کند.
استاندارد ۲۸ تأکید می‌کند که شرکت بیمه باید اطلاعات زیر را به‌صورت شفاف افشا کند:
این افشاها باعث شفافیت بیشتر برای سهامداران، بیمه‌گذاران، نهادهای ناظر و تحلیل‌گران مالی می‌شود.
در برخی شرایط، ذخایر فنی موجود (شامل: حق بیمه عاید نشده، خسارت‌های معوق، و ذخایر گزارش‌نشده) برای پوشش کامل تعهدات شرکت بیمه کافی نیستند. در چنین مواردی، استاندارد ۲۸ الزام می‌کند که شرکت بیمه، ذخیره‌ای تکمیلی در صورت‌های مالی خود شناسایی کند.
ذخیره تکمیلی باید با هدف اطمینان از کفایت کل ذخایر، به‌طور جداگانه شناسایی شود. این ذخیره به‌عنوان بخشی از بدهی‌های بیمه‌ای در ترازنامه قرار می‌گیرد.
مثال: شرکت «بیمه‌گستر پایدار» پس از ارزیابی نهایی، تشخیص می‌دهد که ذخایر شناسایی‌شده برای خسارات و حق بیمه عاید نشده، برای پوشش ریسک‌های بیمه‌نامه‌های صادره کفایت نمی‌کند. بنابراین، مبلغ ۵۰ میلیارد ریال ذخیره تکمیلی در ترازنامه شناسایی می‌کند.
بیمه اتکایی یکی از ابزارهای کلیدی برای مدیریت ریسک در شرکت‌های بیمه است. در این نوع قراردادها، بیمه‌گر اصلی بخشی از ریسک را به شرکت بیمه‌گر دیگری (بیمه‌گر اتکایی) منتقل می‌کند تا از تمرکز بیش‌ازحد ریسک در یک شرکت جلوگیری شود.
مثال: شرکت «آتیه‌ساز بیمه ایرانیان» ۲۰٪ از بیمه‌نامه‌های مسئولیت خود را تحت قرارداد اتکایی واگذار کرده است. از مبلغ ۴۰۰ میلیارد ریال خسارت واقع‌شده، ۸۰ میلیارد ریال سهم بیمه‌گر اتکایی است که در دارایی‌های جاری به‌عنوان «مطالبات از بیمه‌گر اتکایی» شناسایی می‌شود.
انتقال پرتفو به معنای واگذاری مجموعه‌ای از بیمه‌نامه‌ها، همراه با تعهدات و ذخایر مربوطه، از یک شرکت بیمه به شرکت دیگر است. این فرآیند اغلب در شرایط ادغام، واگذاری مجوز فعالیت، یا بهینه‌سازی ساختار ریسک انجام می‌شود.
مثال کاربردی: شرکت «توسعه بیمه آذر» در ابتدای سال ۱۴۰۴، پرتفو بیمه آتش‌سوزی خود را به شرکت «ایمن‌ساز ایرانیان» منتقل می‌کند. شرکت انتقال‌گیرنده، ۱۵۰ میلیارد ریال ذخایر فنی بابت این پرتفو شناسایی کرده و در ترازنامه درج می‌کند.
بیمه مشترک حالتی است که چند شرکت بیمه به‌طور هم‌زمان و با مسئولیت مشترک، یک ریسک واحد را تحت پوشش قرار می‌دهند. این ساختار در مواردی استفاده می‌شود که:
مثال: شرکت «پاسارگاد ریسک‌پذیر» به‌عنوان بیمه‌گر رهبر، بیمه‌نامه‌ای ۵۰۰ میلیارد ریالی برای پروژه پتروشیمی صادر می‌کند. سهم این شرکت ۵۰٪ و دو شرکت دیگر هرکدام ۲۵٪ هستند. هر شرکت موظف است سهم خود از حق بیمه، ذخایر فنی و خسارت‌ها را در صورت‌های مالی خود شناسایی کند.
مخارج تحصیل بیمه‌نامه به کلیه هزینه‌هایی گفته می‌شود که شرکت بیمه برای صدور و جذب بیمه‌نامه صرف می‌کند. این مخارج شامل: کمیسیون نمایندگان، هزینه صدور، بازاریابی، تبلیغات و سایر هزینه‌های مستقیم جذب مشتری است.
بر اساس استاندارد ۲۸:
مثال: شرکت «بیمه توسعه شمال» برای صدور بیمه‌نامه‌ای یک‌ساله، ۴ میلیارد ریال کمیسیون به نماینده فروش پرداخت کرده است. این مبلغ ابتدا به‌عنوان دارایی شناسایی می‌شود و سپس ماه‌به‌ماه در طی ۱۲ ماه به هزینه تبدیل می‌گردد.
افشای کامل، شفاف و قابل فهم اطلاعات مالی، یکی از اصول اساسی در حسابداری فعالیت‌های بیمه‌ای است. استاندارد ۲۸ تأکید می‌کند که شرکت بیمه باید اطلاعات مربوط به فعالیت‌های بیمه عمومی را به‌گونه‌ای افشا کند که استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بتوانند:
استاندارد حسابداری شماره ۲۸ ایران با تمرکز بر فعالیت‌های بیمه عمومی، چارچوبی جامع و حرفه‌ای برای گزارشگری مالی این نوع شرکت‌ها ارائه می‌دهد. از شناخت درآمد حق بیمه تا شناسایی ذخایر فنی، خسارت‌ها، بیمه‌های اتکایی، پرتفوهای منتقل‌شده، و مخارج تحصیل؛ این استاندارد می‌کوشد تا اطلاعات مالی شرکت‌های بیمه را قابل اتکا، شفاف و مقایسه‌پذیر سازد.
رعایت این استاندارد نه‌تنها موجب بهبود کیفیت گزارشگری می‌شود، بلکه با جلب اعتماد نهادهای نظارتی، بیمه‌گذاران و سرمایه‌گذاران، جایگاه شرکت در بازار بیمه را تقویت می‌کند. استفاده درست و کامل از این استاندارد، لازمه‌ی حکمرانی مالی صحیح در صنعت بیمه ایران است.
سئو و بهینه‌سازی توسط:
