در دنیای امروز، تغییرات جمعیتی، افزایش امید به زندگی و رشد تعهدات بلندمدت سازمان‌ها، باعث شده است که موضوع بازنشستگی و مزایای مرتبط با آن، به یکی از دغدغه‌های مهم مالی و اجتماعی تبدیل شود. شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای عمومی یا خصوصی که با تعهداتی نسبت به کارکنان خود مواجه هستند، ناگزیرند از طریق ابزارهای حسابداری، این تعهدات را به‌درستی شناسایی، اندازه‌گیری، گزارش و افشا کنند.
استاندارد حسابداری شماره ۲۷ ایران با عنوان “طرح‌های مزایای بازنشستگی” با هدف نظم‌بخشی به نحوه شناسایی و گزارشگری این طرح‌ها تدوین شده است. این استاندارد، ضمن تبیین دامنه‌ی کاربرد، تعاریف کلیدی، الزامات شناسایی و افشا، تلاش می‌کند تصویری شفاف و قابل اتکا از وضعیت مالی مرتبط با طرح‌های مزایای بازنشستگی در صورت‌های مالی ارائه دهد.
در این مقاله، بند به بند استاندارد ۲۷ با نگاهی کاربردی و اجرایی تحلیل شده و با ارائه مثال‌های واقعی و قابل فهم برای عموم، ابعاد پیچیده آن به زبانی ساده تشریح می‌شود. هدف نهایی، خلق محتوایی است که نه‌تنها پاسخ‌گوی نیاز حرفه‌ای حسابداران و مدیران مالی باشد، بلکه برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی نیز در تصمیم‌گیری آگاهانه مفید واقع شود.
استاندارد ۲۷ در ابتدای کار، با تعیین دقیق دامنه‌ی کاربرد، مشخص می‌کند که چه نهادها، طرح‌ها و فعالیت‌هایی مشمول مفاد آن هستند. این موضوع برای استفاده‌کنندگان، به‌ویژه تهیه‌کنندگان صورت‌های مالی از اهمیت بالایی برخوردار است.
این استاندارد در مورد کلیه طرح‌هایی که در قالب پرداخت مزایای بازنشستگی پس از پایان خدمت به اعضا برقرار شده‌اند، کاربرد دارد؛ از جمله: صندوق‌های بازنشستگی، سازمان تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، نهادهای عمومی غیردولتی و حتی سازمان‌های خصوصی که برای کارکنان خود چنین طرح‌هایی دارند.
مثال کاربردی: شرکت «افق سلامت البرز» دارای صندوق بازنشستگی اختصاصی برای کارکنان رسمی خود است که از محل سرمایه‌گذاری‌های مستقل، مزایای بازنشستگی آنان را تأمین می‌کند. این صندوق، طبق استاندارد ۲۷ باید گزارشگری مالی خود را با الزامات این استاندارد تنظیم نماید.
برای درک دقیق استاندارد، شناخت تعاریف کلیدی آن ضروری است:
مثال کاربردی: صندوق بازنشستگی شرکت «راه‌آوران توسعه شرق» برای کارکنانی که بیش از ۲۰ سال سابقه دارند، بر اساس نرخ پیش‌بینی‌شده حقوق، مستمری ماهیانه تعیین می‌کند. این مبلغ با روش‌های اکچوئری و با نرخ تنزیل مناسب، به ارزش فعلی محاسبه می‌شود.
استفاده‌کنندگان اصلی اطلاعات مالی طرح‌های بازنشستگی عبارتند از:
این بخش، پایه اصلی برآورد تعهدات طرح است. طبق بند ۹، ارزش فعلی مزایا باید با در نظر گرفتن:
محاسبه شود.
نکته: مفروضات اکچوئری شامل: نرخ تنزیل، جدول فوت، نرخ بازده سرمایه‌گذاری و نرخ رشد حقوق است.
مثال: صندوق بازنشستگی «سپهرفردا» برای ۲۰۰ عضو فعال، با حقوق میانگین ۶۰ میلیون ریال و نرخ رشد ۱۰٪ سالانه، تعهداتی به ارزش ۹۵۰ میلیارد ریال تا تاریخ گزارش شناسایی کرده است. این رقم بر اساس نرخ تنزیل ۱۲٪ محاسبه شده است.
نکته: نتایج باید توسط کارشناس اکچوئری واجد صلاحیت تهیه و در یادداشت‌های توضیحی افشا شود.
ارزیابی اکچوئری باید حداقل هر سه سال یک‌بار انجام شود. اگر ارزیابی در فاصله زمانی نزدیک به تاریخ گزارشگری نباشد، لازم است تاریخ و مفروضات آخرین ارزیابی در صورت‌های مالی افشا شود.
مثال: صندوق بازنشستگی «دانش‌پویان آریا» آخرین ارزیابی اکچوئری خود را دو سال قبل انجام داده است. در صورت‌های مالی امسال، باید تاریخ، روش و مفروضات اصلی همان ارزیابی را در یادداشت‌های توضیحی درج کند.
برای اندازه‌گیری دارایی‌های مرتبط با طرح بازنشستگی، باید از استانداردهای دیگر استفاده کرد:
طبق این استاندارد، صورت‌های مالی طرح باید شامل موارد زیر باشد:
هدف از این صورت‌ها، نشان‌دادن منابع مالی، تعهدات آتی و ارتباط بین عملکرد سرمایه‌گذاری و مزایای تعهد‌شده است.
مثال کاربردی: صندوق بازنشستگی «امیدنوین» در صورت تغییرات خالص دارایی‌ها، رشد ۱۵٪ ارزش پرتفوی سرمایه‌گذاری و افزایش تعهدات ناشی از افزایش اعضای بازنشسته را به‌تفکیک گزارش کرده است.
استاندارد حسابداری شماره ۲۷، چارچوبی ساخت‌یافته برای شناسایی، اندازه‌گیری و افشای اطلاعات مرتبط با طرح‌های مزایای بازنشستگی فراهم می‌کند. این استاندارد، با استفاده از مفروضات اکچوئری، ارزیابی‌های دوره‌ای و افشای کامل اطلاعات مالی، بستری مناسب برای شفاف‌سازی تعهدات آتی و منابع مالی در اختیار نهادهای بازنشستگی ایجاد می‌کند.
اجرای صحیح این استاندارد، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ضمن عمل به مسئولیت‌های مالی خود، اعتماد اعضا، کارفرمایان و دولت را در مدیریت بلندمدت منابع بازنشستگی حفظ کنند.
سئو و بهینه‌سازی توسط:
