استاندارد حسابداری شماره ۲۴ با عنوان «گزارشگری مالی واحدهای تجاری در مرحله قبل از بهرهبرداری» به منظور فراهم کردن چارچوبی شفاف برای تهیه و ارائه صورتهای مالی واحدهایی تدوین شده است که فعالیت اصلی عملیاتی آنها هنوز آغاز نشده و در حال طی مراحل آمادهسازی برای شروع بهرهبرداری هستند.
هدف این استاندارد، اطمینان از آن است که اطلاعات مالی مربوط به واحدهای تجاری در این مرحله به گونهای مناسب و قابل اتکا گزارش شود و استفادهکنندگان بتوانند وضعیت مالی واقعی و پیشرفت واحد را درک کنند. این دوره، به واسطه حجم بالای مخارج سرمایهای، تغییرات ساختاری و عدم تحقق درآمدهای عملیاتی، ویژگیهای خاص خود را دارد که گزارشگری مالی آن را از سایر مراحل چرخه عمر واحد تجاری متمایز میکند.
به عنوان نمونه، واحدی که در حال احداث یک کارخانه تولیدی است، ممکن است برای چندین دوره مالی تنها درگیر فعالیتهای آمادهسازی، تجهیز، تحقیق و تأمین مالی باشد، بدون آنکه عملیات تولیدی آغاز شده باشد. در این دوره، ارائه اطلاعات صحیح درباره مخارج سرمایهای، تعهدات آتی و پیشرفت پروژه برای ذینفعان اهمیت بسیار زیادی دارد.
استاندارد حسابداری شماره ۲۴ با تبیین نحوه شناخت، اندازهگیری، ارائه و افشای اقلام مربوط به این دوره خاص، گامی اساسی در جهت ارتقاء شفافیت مالی و تسهیل تصمیمگیری استفادهکنندگان از صورتهای مالی برداشته است. بخشی از این مقاله را می توانید در فایل صوتی زیر گوش فرا دهید:
دامنه کاربرد استاندارد شماره ۲۴ حسابداری
این استاندارد نحوه گزارشگری مالی چنین واحدهایی را تعیین میکند و الزام میدارد اطلاعات مالی آنها به گونهای ارائه شود که استفادهکنندگان قادر باشند وضعیت مالی، پیشرفت پروژه و تعهدات اقتصادی واحد را بهدرستی ارزیابی نمایند.
دامنه کاربرد این استاندارد شامل تمامی واحدهای تجاری تازهتأسیسی است که مشغول فعالیتهایی نظیر: تحقیق، توسعه زیرساختها، تأمین مالی، احداث تأسیسات، جذب نیروی انسانی و بازاریابی اولیه هستند، ولی هنوز به مرحله بهرهبرداری عملیاتی نرسیدهاند.
تعاریف و مفاهیم کلیدی در استاندارد ۲۴ حسابداری
در استاندارد حسابداری شماره ۲۴، برای ایجاد وحدت رویه در گزارشگری مالی، اصطلاحات زیر تعریف شدهاند:
- واحد تجاری در مرحله قبل از بهرهبرداری: به واحدی اطلاق میشود که عمده فعالیتهای آن بر آمادهسازی زیرساختها و فراهمسازی شرایط لازم برای شروع عملیات اقتصادی متمرکز شده و تا الان درآمد عملیاتی قابل توجهی کسب نکرده است.
- هزینههای مرحله پیش از بهرهبرداری: مخارجی که برای انجام اقداماتی مانند: تحقیق و توسعه منابع طبیعی، تأمین مالی پروژه، خرید داراییهای ثابت مشهود و نامشهود و…. برای آغاز عملیات سازمان صرف میشود.
طبقهبندی و حسابداری مخارج در دوره پیش از بهرهبرداری
مخارجی که در دوره قبل از بهرهبرداری توسط واحد تجاری انجام میشود، باید بر اساس ماهیت آنها طبقهبندی و حسابداری شود. طبق این استاندارد، مخارج به سه گروه کلی تقسیم میشوند:
-
مخارج قابل شناسایی به عنوان دارایی:
اگر با توجه به شرایط، مخارج انجامشده به تحصیل داراییهای ثابت مشهود یا نامشهود منجر شود و شرایط شناسایی دارایی نیز فراهم باشد، این مخارج باید به عنوان دارایی در دفاتر مالی شرکت محاسبه و ثبت شود.
-
مخارج شناساییشده به عنوان هزینه:
هزینههایی که فاقد معیارهای شناخت دارایی هستند و منافع اقتصادی آتی به طور مشخص قابل انتساب به آنها نیست، باید به عنوان هزینه دوره وقوع شناسایی شوند. نمونه این هزینهها میتواند هزینههای سربار عمومی و اداری در مراحل اولیه پروژه باشد.
-
مخارج ناشی از توقف فعالیتهای غیرعادی:
مخارجی که در نتیجه رویدادهای غیرعادی مانند خسارت وارده به داراییها یا هزینههای اضافی ناشی از تأخیر در پروژه ایجاد میشوند و منافع اقتصادی آتی به همراه ندارند، باید در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی شوند.
شناسایی و انعکاس درآمدها در دوره پیش از بهرهبرداری
درآمدهایی که در دوره قبل از بهرهبرداری حاصل میشوند، باید مطابق استانداردهای حسابداری مربوطه شناسایی و در صورتهای مالی منعکس شوند. این درآمدها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سود حاصل از سرمایهگذاریهای موقت.
- درآمد ناشی از فروش تولیدات آزمایشی.
- فروش مواد اولیه مازاد یا ضایعات.
نکته مهم: درآمدهای حاصل، باید از مخارج مرتبط با دوره کسر شده و تنها در صورت تحقق معیارهای شناسایی درآمد، به عنوان درآمد واقعی ثبت شوند.
نحوه افشای اطلاعات طبق استاندارد حسابداری ۲۴
واحدهای تجاری در مرحله قبل از بهرهبرداری موظفند اطلاعات زیر را به طور کامل در صورتهای مالی و یادداشتهای توضیحی مربوطه افشا کنند، که این اطلاعات شامل موارد زیر خواهد بود:
- درج عبارت «واحد تجاری در مرحله قبل از بهرهبرداری» در تمامی صفحات صورتهای مالی.
- ارائه اطلاعات درباره میزان پیشرفت پروژه.
- توضیح درباره تأخیرهای احتمالی و دلایل آنها.
- مقایسه عملکرد پروژه با برآوردهای اولیه.
- ارائه جزئیات مربوط به درآمدها و هزینههای انباشته از زمان آغاز فعالیتهای واحد تجاری.
- تفکیک اقلام عمده مخارج انجامشده در دوره قبل از بهرهبرداری.
جمعبندی و نتیجهگیری: اهمیت استاندارد ۲۴ برای شفافیت مالی
استاندارد حسابداری شماره ۲۴ با هدف ارتقاء شفافیت گزارشگری مالی واحدهای تجاری در مرحله قبل از بهرهبرداری تدوین شده است. این استاندارد با ارائه چارچوبی منظم برای طبقهبندی و افشای مخارج، درآمدها و سایر اطلاعات مالی، به واحدهای تجاری کمک میکند تا عملکرد خود را به شکلی شفاف و قابل اتکا به ذینفعان ارائه دهند.
در این مرحله حساس از چرخه حیات واحدهای تجاری، افشای دقیق وضعیت مالی، میزان پیشرفت پروژه، تعهدات سرمایهای و منابع مالی، نقش مهمی در جلب اعتماد سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و سایر ذینفعان ایفا میکند. رعایت الزامات این استاندارد، منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی و تسهیل فرآیند تصمیمگیری اقتصادی خواهد شد.
پرسشهای متداول درباره استاندارد حسابداری شماره ۲۴
- چه ویژگیهایی یک واحد تجاری را در مرحله قبل از بهرهبرداری مشخص میکند؟
واحدی است که فعالیتهای اصلی عملیاتی خود را آغاز نکرده و عمده اقداماتش مربوط به آمادهسازی برای شروع بهرهبرداری اقتصادی است، مانند: احداث تأسیسات، جذب نیروی انسانی و تأمین مالی. - چگونه باید مخارج انجامشده در مرحله قبل از بهرهبرداری را شناسایی کرد؟
مخارجی که معیارهای شناسایی دارایی را دارند باید به عنوان دارایی ثبت شوند. سایر هزینهها که فاقد منافع اقتصادی آتی مشخص هستند، باید در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی شوند. - آیا درآمدهای ناشی از فعالیتهای آزمایشی در مرحله قبل از بهرهبرداری باید شناسایی شوند؟
بله، درآمدهای بهدستآمده از فروش محصولات آزمایشی یا سایر فعالیتهای موقت باید بر اساس استانداردهای مربوط به شناسایی درآمد ثبت شوند و از مخارج مرتبط با این فعالیتها کسر شوند. - چه اطلاعاتی باید در صورتهای مالی واحدهای در حال قبل از بهرهبرداری افشا شود؟
اطلاعاتی مانند: میزان پیشرفت پروژه، مبالغ مخارج انجامشده، درآمدهای تحققیافته، تعهدات سرمایهای، و هرگونه تغییرات مهم در برآوردهای پروژه باید بهطور کامل افشا شود.
منابع معتبر برای مطالعه بیشتر
- سازمان حسابرسی جمهوری اسلامی ایران: استاندارد حسابداری شماره ۲۴
- استاندارد بینالمللی گزارشگری مالی IFRS 6: Exploration for and Evaluation of Mineral Resources